Web yazılım dilleri, web sitelerinin ve web uygulamalarının "işlevsel" olmasını, yani sadece görünmekle kalmayıp bir şeyler yapabilmesini sağlayan araçlardır.
Web tasarım bir binanın mimarisi ve iç dekorasyonu ise, web yazılım dilleri de binanın elektrik tesisatı, su tesisatı, asansör sistemleri gibi "arka planda çalışan" sistemleridir.
Temel olarak iki kategoriye ayrılırlar:
Front-end (İstemci Tarafı): Tarayıcınızda (browser) çalışan, sitenin görsel ve etkileşimli kısmını oluşturan diller.
Back-end (Sunucu Tarafı): Uzaktaki bir sunucuda çalışan, veritabanı işlemleri, kullanıcı girişi, ödeme işlemleri gibi arka plan operasyonlarını yöneten diller.
1. Front-End (İstemci Tarafı) Dilleri
Bu diller, web sitesinin kullanıcının gördüğü ve doğrudan etkileşime geçtiği kısmını oluşturur. Tarayıcı bu kodları yorumlar ve görsel bir arayüze dönüştürür.
a) HTML (HyperText Markup Language)
Ne Yapar? Bir web sitesinin iskeletini, yapısını oluşturur. "Başlık burada, paragraf burada, resim burada, buton burada" gibi tanımlamaları yapar.
Benzetme: Bir binanın temeli, tuğlaları ve odaların yerleşim planıdır.
Örnek: Bir butonun sayfada olmasını sağlar.
b) CSS (Cascading Style Sheets)
Ne Yapar? HTML ile oluşturulmuş yapıyı stilize eder, güzelleştirir. Renkleri, yazı tiplerini, boyutları, yerleşimi, animasyonları belirler.
Benzetme: Binanın boyası, dekorasyonu, mobilyaları, aydınlatmasıdır.
Örnek: O butonun kırmızı, yuvarlak köşeli ve büyük yazılı olmasını sağlar.
c) JavaScript (JS)
Ne Yapar? Web sitesine dinamiklik ve etkileşim katar. Kullanıcı bir şeye tıkladığında ne olacağını, verilerin nasıl kontrol edileceğini, animasyonların nasıl çalışacağını belirler.
Benzetme: Binadaki asansör düğmesi, kapı zili, ışık anahtarı gibi "etkileşimli" sistemlerdir.
Örnek: O kırmızı butona tıklandığında bir pencere açılmasını veya bir işlemin başlamasını sağlar.
Popüler JavaScript Kütüphaneleri & Framework'leri:
React (Facebook tarafından geliştirilmiştir, çok popüler)
Vue.js (Öğrenmesi nispeten kolay ve hızlı)
Angular (Google tarafından geliştirilmiştir, kapsamlı)
2. Back-End (Sunucu Tarafı) Dilleri
Bu diller, sunucuda çalışır ve kullanıcıdan gelen istekleri işler, veritabanı ile iletişim kurar ve sonucu front-end'e gönderir. Kullanıcı bu kodları doğrudan görmez.
a) PHP
Özellikleri: Web için özel olarak tasarlanmış, en yaygın kullanılan dillerden biridir. WordPress, Facebook (ilk versiyonu), Wikipedia gibi büyük projelerde kullanılır.
Avantajları: Öğrenmesi nispeten kolaydır, bol kaynak ve topluluk desteği vardır.
b) Python
Özellikleri: Okunması ve yazılması çok kolay, temiz bir sözdizimine sahiptir. Yapay zeka, veri bilimi ve web geliştirme alanlarında çok popülerdir.
Popüler Framework'leri: Django (çok güçlü ve kapsamlı), Flask (daha minimal ve esnek).
c) JavaScript (Node.js)
Özellikleri: JavaScript'in artık sadece tarayıcıda değil, sunucu tarafında da çalışabilmesini sağlayan bir ortamdır. Bu sayede geliştiriciler hem front-end hem de back-end için tek bir dili (JavaScript) kullanabilir.
Popüler Framework'ü: Express.js
d) Java
Özellikleri: PHP ve Python'dan farklı olarak, derlenen bir dildir. Çok güçlü, stabil ve büyük ölçekli kurumsal uygulamalarda (bankacılık sistemleri, e-ticaret platformları) yaygın olarak kullanılır.
Popüler Framework'ü: Spring
e) C#
Özellikleri: Microsoft tarafından geliştirilmiştir. Özellikle .NET framework'ü ile birlikte Windows sunucular üzerinde güçlü web uygulamaları geliştirmek için kullanılır.
3. Veritabanı Dilleri / Sistemleri
Web uygulamalarının olmazsa olmazıdır. Kullanıcı bilgileri, ürünler, siparişler gibi tüm veriler burada saklanır ve yönetilir.
SQL (Structured Query Language): Veritabanlarıyla konuşmak için kullanılan standart dildir.
MySQL / PostgreSQL: En popüler açık kaynaklı veritabanı sistemleri.
Microsoft SQL Server: Microsoft'un enterprise çözümü.
NoSQL: Geleneksel tablo yapısı yerine farklı yapılar kullanır.
MongoDB: JSON benzeri belgelerde veri depolar. Node.js ile sıklıkla kullanılır.
Hangi Dili Öğrenmeliyim? (Kısa Rehber)
Web'in Temeli: Kesinlikle HTML, CSS ve temel JavaScript.
Front-End Geliştirici olmak istiyorsanız: JavaScript'te uzmanlaşın ve React, Vue.js veya Angular öğrenin.
Back-End Geliştirici olmak istiyorsanız: Python (Django/Flask), JavaScript (Node.js), PHP veya C# dillerinden birine odaklanın ve bir veritabanı (MySQL gibi) öğrenin.
Full-Stack Geliştirici (hem front-end hem back-end) olmak istiyorsanız: Yukarıdakilerin hepsinden bir miktar bilmeniz gerekir. Genellikle HTML, CSS, JS + Node.js/Python/PHP + Bir Veritabanı kombinasyonu yaygındır.
